Anatomia układu nerwowego

Układ nerwowy składa się z ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego. Umożliwia on odbieranie i przetwarzanie bodźców z otoczenia oraz komunikowanie się z nim.

Do ośrodkowego układu nerwowego należą mózgowie i rdzeń kręgowy. Natomiast do układu nerwowego obwodowego zalicza się 12 par nerwów czaszkowych oraz nerwy rdzeniowe i stanowi on, tak jakby zespolenie pomiędzy ośrodkowym układem nerwowym a narządami zmysłowymi (receptory) i wykonawczymi (np. mięśnie).

Budowa komórki nerwowej

Neuron, czyli komórka nerwowa jest podstawową jednostką anatomiczno-czynnościową układu nerwowego. Może być różnego kształtu (np. gwiaździsta, piramidowa) i wielkości. Ciało komórki składa się z cytoplazmy zawierającej dużą liczbę organelli komórkowych i jednego jądra. W ciele komórki biorą początek wypustki: wypustka długa (akson) i liczne wypustki krótkie (dendryty). Aksony przewodzą impulsy bioelektryczne od ciała komórki na obwód. Natomiast dendryty w kierunku odwrotnym, z odwodu do ciała komórki.

Neurony połączone są ze sobą za pomocą złącza nerwowego tzw. synapsy, która pośredniczy w przekazywaniu informacji. Aksony niektórych neuronów posiadają osłonkę mielinową złożoną z koncentrycznie ułożonych warstw błony komórkowej komórek Schwanna (część obwodowa układu nerwowego) lub wypustek oligodendrocytów (część ośrodkowa układu nerwowego), czyli komórek biegnących wzdłuż nerwów i spełniających funkcje pomocnicze dla neuronów np. funkcje odżywcze.

Układ nerwowy autonomiczny

Układ autonomiczny jest odpowiedzialny za utrzymanie prawidłowej równowagi środowiska wewnętrznego, czyli układu sercowo-naczyniowego, oddechowego, pokarmowego, przemiany materii i hormonalnego. Jego efektorami są mięśnie gładkie i gruczoły. Dzieli się on na część współczulną i przywspółczulną.

Opony mózgu i rdzenia kręgowego

Mózgowie i rdzeń kręgowy otoczone są przez 3 łącznotkankowe błony zwane oponami. Najbardziej zewnętrznie znajduje się opona twarda następnie pajęczynówka i opona miękka. Opony stanowią ochronę dla mózgu i rdzenia kręgowego przed urazami i wstrząsami.

Krążenie płynu mózgowo - rdzeniowego

Płyn mózgowo - rdzeniowy jest cieczą stanowiącą nijako poduszkę dla ośrodkowego układu nerwowego. W ciągu doby organizm ludzki wytwarza około 500 ml płynu mózgowo-rdzeniowego. Jest on produkowany przez sploty naczyniówkowe w komorach bocznych mózgowia. Z komór tych przedostaje się do komory trzeciej a następnie przez wodociąg mózgu do komory czwartej. Komory te również uczestniczą w wytwarzaniu płynu. W komorze czwartej znajdują się trzy otwory, którymi płyn mózgowo-rdzeniowy odpływa do jamy podpajęczynówkowej a stąd przez zatoki opony twardej do krwi.
Utrudniony odpływ płynu mózgowo-rdzeniowego prowadzi do powstania wodogłowia.

Unaczynienie tętnicze mózgu

Mózg otrzymuje 15 proc. krążącej krwi. Unaczynienie tętnicze mózgu pochodzi z dwóch tętnic szyjnych wewnętrznych oraz dwóch tętnic kręgowych. Tętnice kręgowe łączą się w tętnicę podstawną. Z tętnicą podstawną łączą się dwie tętnice szyjne wewnętrzne tworząc koło tętnicze (Willisa), od którego odchodzą symetrycznie trzy główne tętnice zaopatrujące mózg w krew. Całkowite ustanie dopływu krwi do mózgu powoduje w ciągu 10 sekund utratę świadomości.

Dorota Kozera

Literatura:
1) B.K. Gołąb: "Anatomia czynnościowa ośrodkowego układu nerwowego".
2) A. Bochenek, M. Reicher: "Anatomia człowieka", Tom V.