Badanie nerwów czaszkowych wykonuje się w celu wykrycia w ich obrębie uszkodzeń, lokalizacji uszkodzenia oraz zakwalifikowania objawu do zespołu chorobowego.
Człowiek posiada 12 nerwów czaszkowych:
Nerw węchowy (I)
Do badania nerwu węchowego stosuje się specjalne substancje zapachowe (np. olejek miętowy). Jeżeli chory ma całkowicie drożny nos to przyczyna zaburzonego powonienia pochodzi z dużym prawdopodobieństwem z układu nerwowego.
Nerw wzrokowy (II)
Lekarz bada pacjenta pod kątem ostrości wzroku przy pomocy specjalnej tablicy z cyframi, ocenia orientacyjne pole widzenia i dno oka.
Nerwy okoruchowe (III, IV, VI)
Nerwy te bada się razem, ponieważ unerwiają one mięśnie gałki ocznej i stanowią czynnościową całość. W badaniu tym można wykryć nieprawidłowe osadzenie i ruchy gałek ocznych (pacjent wodzi oczami za palcem badającego), oczopląs oraz nieprawidłową reakcje źrenic na światło.
Nerw trójdzielny (V)
Badanie nerwu trójdzielnego polega głownie na ocenie czucia w obrębie twarzy oraz czynność mięśni żucia.
Nerw twarzowy (VII)
Nerw twarzowy odpowiada głownie za ruchy mimiczne twarzy. Pacjent marszczy czoło, zaciska powieki i szczerzy zęby.
Nerw statyczno-słuchowy (VIII)
Zaburzenia słuchu wykrywa w orientacyjnym badaniu słyszalności szeptu z odległości 6 m lub przez przyłożenie tykającego zegarka do małżowiny usznej.
Nerwy dolne czaszkowe (IX, X)
W czasie badania zwraca się szczególną uwagę na czynność mowy i połykania, stan napięcia łuków i odruchów podniebiennych oraz odruchów gardłowych ( badanych przy pomocy szpatułki).
Nerw dodatkowy (XI)
Nerw XI zaopatruje mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy oraz mięsień czworoboczny grzbietu. Poleca się choremu unosić oba barki ku górze oraz odwodzić ramiona. Podczas tego badania oceniamy mięsień czworoboczny. Natomiast do oceny mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego należy wykonać skręt głowy ku bokom.
Nerw podjęzykowy (XII)
Jak sama nazwa wskazuje nerw XII unerwia mięśnie języka. Badanie polega na wysunięciu języka przez badanego. Następnie ocenia się czy występuje jego zbaczanie lub zanik mięśni.
Dorota Kozera
Literatura:
1) A. Prusiński: "Neurologia praktyczna".
2) W. Kozubski, P.P. Liberski: "Neurologia".