Mózgowie

Mózgowie (mózg) dzieli się na kresomózgowie, międzymózgowie, śródmózgowie, tyłomózgowie i rdzeń przedłużony.

Kresomózgowie

Kresomózgowie w skład którego wchodzi przede wszystkim płaszcz, czyli istota szara okrywająca półkule, jądra podstawne, istota biała półkul, komory boczne, ciało modzelowate łączące obie półkule ze sobą i przegroda przezroczysta.

Kresomózgowie dzieli się na dwie półkule, z których każda składa się z czterech płatów. Od przodu znajdują się kolejno płaty czołowe, ciemieniowe oraz potyliczne a po bokach płaty skroniowe. Każdemu z wymienionych płatów przypisuje się określone funkcje. Płat czołowy odpowiada głownie za czynności ruchowe i psychiczne. Uszkodzenie w obrębie tego płata jest przyczyną niedowładów (osłabienia mięśni) lub porażenia (niemożność wykonywania ruchu) kończyn, a nawet może ujawniać się zaburzeniami osobowości. Płat ciemieniowy odbiera doznania czuciowe. W przebiegu uszkodzenia tego płata pojawia się przeciwstronna niedoczulica. W płacie potylicznym znajdują się ośrodki wzrokowe. Następstwem jego uszkodzenia będzie zaburzenie widzenia. Zaś w płacie skroniowym odbywa się analiza doznań słuchowych.

Skupienie ciał komórek nerwowych w ośrodkowym układzie nerwowym nazywa się istotą szarą. Natomiast skupienie ich wypustek- istotą białą. Istota szara znajduje się zewnętrznie w stosunku do istoty białej. We wnętrzu półkul mózgowych znajdują się skupiska komórek nerwowych tworzących tzw. zwoje podstawy (jądra podstawne), które regulują napięcie mięśniowe i umożliwiają prawidłową kontrolę ruchów zautomatyzowanych. Przegroda przezroczysta natomiast zawiera zarówno skupienia istoty szarej oraz włókna nerwowe. Jej uszkodzenie prowadzi m.in. do powstawania stanów depresyjnych.

Warto wspomnieć o hipokampie, który jest częścią płaszcza i bierze udział w procesach związanych z zapamiętywaniem.

Międzymózgowie

Międzymózgowie składające się z wzgórza, zawzgórza, nadwzgórza, podwzgórza, niskowzórza i komory trzeciej. Wzgórze stanowi ważne skupisko istoty szarej i białej będące elementem drogi przewodzenia bodźców czuciowych (czucie m.in. dotyku, bólu i temperatury). Zawzgórze to z kolei istotny składnik drogi przewodzenia bodźców wzrokowych i słuchowych. W nadwzgórzu natomiast znajduje się szyszynka, czyli gruczoł wydzielania dokrewnego, który reguluje rytm dnia i nocy oraz wpływa na okresowe zmiany w gonadach. W podwzgórzu znajduje się kolejny ważny gruczoł dokrewny - przysadka odpowiedzialna za wytwarzanie i wydzielanie hormonów. Zaś niskowzgórze bierze udział w regulacji napięcia mięśniowego, płynności i precyzji ruchów.

Śródmózgowie

Śródmózgowie utworzone jest przez konary mózgu, wodociąg śródmózgowia i pokrywkę. Konary mózgu zawierają włókna nerwowe odpowiedzialne za kontrolę napięcia mięśniowego i dokładność ruchów. Dodatkowo posiadają m.in. istotę czarną zawierającą duże ilości dopaminy, czyli substancję przekaźnikową. Istota czarna jest połączona drogami nerwowymi z jądrami podstawy a od ich prawidłowej interakcji zależy hamowanie niektórych ruchów mimowolnych i prawidłowe napięcie mięśni. W pokrywce natomiast znajduje się podkorowy ośrodek wzroku (odpowiedzialny m.in.za odruch źrenicy na światło) i słuchu.

Tyłomózgowie

Tyłomózgowie składające się z mostu i móżdżku. Most jest poprzeczną wyniosłością leżącą między konarami mózgu i zawiera jądra dla nerwów czaszkowych (m.in. dla trójdzielnego i twarzowego). Móżdżek z kolei składa się z części środkowej (robaka) i dwóch półkul. Reguluje napięcie mięśniowe i równowagę ciała. Jego uszkodzenie prowadzi do zaburzeń w wykonywaniu ruchów precyzyjnych oraz trudności w utrzymywaniu równowagi.

Rdzeń przedłużony

Rdzeń przedłużony jest natomiast zbudowany z komory czwartej i jąder nerwów czaszkowych (językowo-gardłowego, błędnego, podjęzykowego). Ponadto zawiera szereg ośrodków odpowiedzialnych za najważniejsze dla życia funkcje tj. oddychanie i praca serca.

Dorota Kozera

Literatura:
1) B.K. Gołąb: "Anatomia czynnościowa ośrodkowego układu nerwowego".
2) A. Bochenek, M. Reicher: "Anatomia człowieka", Tom V.